De Borsbeeksebrug in Berchem zal voor altijd verbonden blijven met de Samenhuizenreizen. Ook deze zonnige ochtend begint daar: 21 reizigers verzamelen zich rond een grijze bus. Sommigen kennen elkaar al, voor anderen is het een eerste kennismaking met het concept: samen op stap om woongemeenschappen in het buitenland te bezoeken. Dit jaar staat Nederland op het programma. In vier dagen bezoeken we acht woongemeenschappen.

Onderweg krijgt de groep nog versterking: vier Nederlandse deelnemers sluiten aan bij het eerste bezoek in Den Haag, en op dag twee voegen zich nog twee dagjestoeristen bij ons. Tot zover de cijfers.

Eerste halte: het Panderplein in hartje Den Haag. Ooit stond hier meubelfabriek Pander, met maar liefst 700 werknemers. De robuuste, hoekige architectuur ademt nog steeds dat industriële verleden. Vandaag is het binnenplein een zonovergoten, groene oase met moestuintjes, kruiden en fruit. Maar dat was niet altijd zo. Enkele jaren geleden hadden bewoners zorgen over de veiligheid: hangjongeren verzamelden er, en de groep voelde zich de controle verliezen. De bewoners wilden echter de poorten niet sluiten voor de buurt. In plaats daarvan maakten ze van het plein een groene binnentuin, beheerd door de bewoners zelf. Zitbanken werden vervangen door verplaatsbare stoelen, en begroeiing mag niet hoger worden dan 1,50 meter om het overzicht te behouden. De overlast verdween samen met het opkomende groen – een zachte, doeltreffende oplossing.

Het Pandercomplex telt 150 bewoners, verspreid over 60 privéwoningen, acht woongroepen en Pander Plus: een groep van zestien appartementen voor 50-plussers. Op de gelijkvloerse verdieping bevinden zich bedrijfsruimtes met ambachtelijke activiteiten. De sociale huisvestingsmaatschappij hanteert inkomensgrenzen, maar wie er effectief komt wonen, bepalen de bewoners zelf. Kandidaten ‘solliciteren’ bij een vrijkomende woning; de woning wordt dan zo goed mogelijk afgestemd op de noden van de nieuwe bewoner (een alleenstaande in een tweekamerappartement, een koppel in een driekamerwoning, enz.).

Wie hier wil wonen, moet bewust kiezen voor samenleven. De bewoners streven naar een soort dorp, waarin verschillende leeftijden en bedrijvigheid samenkomen. Dat lukt wonderwel. Sinds de jaren ’90 draait het project volledig op zelfbeheer. Een knap voorbeeld van hergebruik midden in de stad. Tegelijk rijst een ecologische vraag: hoe lang is dit pand nog duurzaam bewoonbaar? Dat wordt een uitdaging voor de toekomst.

Volgende stop: De Groene Mient, aan de rand van Den Haag. Deze cohousing ontstond op de plek van een oude school en kent een lange voorgeschiedenis. De betegelde speelplaats maakte plaats voor een groene oase met wadi’s, struiken, bomen, kruiden en kleurrijke planten. Op 76 are staan 33 woningen rond een gemeenschappelijk binnenhof. De huizen verschillen van grootte en vorm, maar vormen samen een harmonieus geheel. Centraal op het terrein staat “het ei”: de collectieve ruimte, die de bewoners in zes weken tijd samen hebben gebouwd.

De Groene Mient telt drie energieconcepten (warmtepomp met zonnepanelen, zonnepanelen met boiler, en alles elektrisch). Die zijn verspreid over de site zonder clustering, wat achteraf gezien minder efficiënt bleek: er konden geen schaalvoordelen worden benut.

De bijna 100 bewoners nemen beslissingen volgens het sociocratisch model, in drie rondes: informerend, meningsvormend en besluitvormend. Bij een geldig bezwaar wordt die persoon gevraagd om een alternatief voorstel te formuleren. “Samen leven” is iets waarin ze nog volop aan het oefenen zijn. Tijdens de bouwfase leverde elke bewoner vier uur werk per week. Nu is er nog één gezamenlijke tuindag per maand.

Een citaat dat bleef hangen bij het bezoek:
“Je woning is je derde huid. Je hebt je eigen huid, je kleren als tweede huid, je woning als derde, en je omgeving als vierde. Het is belangrijk om je goed te voelen in je woning.”
Een boeiende eerste dag sluiten we af met een etentje, uitkijkend over de ondergaande zon en de zee.